De bouwsector staat voor enorme uitdagingen: woningnood, de klimaatcrisis en de energietransitie. Met alleen meer bouwen gaan we het niet redden, we moeten vooral ànders gaan bouwen. Smart cities en Living as a Service bieden een wereld aan mogelijkheden om onze leefomgeving efficiënter en zuiniger te maken. In een rondetafelgesprek wisselde econic met de top van de bouw- en vastgoedsector van gedachten over de kansen en uitdagingen van Smart gebiedsontwikkeling.
Turbulente tijden voor de bouw
Paul Laseur, presentator bij BNR nieuwsradio van onder andere van het programma Bouwmeesters, leidde de round table op het prachtige historische landgoed Oudegein. Al snel werd duidelijk dat het turbulente tijden zijn voor de bouwsector. De woningnoodcrisis begint de samenleving te ontwrichten. Huizen zijn inmiddels bijna onbetaalbaar voor starters, leraren of verplegend personeel. En bijbouwen gaat niet hard genoeg. Zeker nu de bouw, naast de toch als strenge eisen, op slot zit door de stikstof- en PFAS-crisis.
Ruimte anders gebruiken
Daarnaast zitten we middenin een maatschappelijke revolutie. Door ontwikkelingen als digitalisering, vergrijzing, verstedelijking en individualisering verandert ons ruimtegebruik drastisch. Niet het bezit, maar het gebruik van woningen, vervoer en werkplekken komt voorop te staan. Met smart en zelfs learning area’s die dit ondersteunen, kunnen we onze leefruimte optimaal benutten.
Waar komen de benodigde investeringen vandaan? Een vorm van Publiek-Private Samenwerking (PPS) kan uitkomst bieden.
Uiteindelijk ontkomen we niet aan Sustainable Living as a Service. Maar mede door de crisisomstandigheden is de bouw juist erg risico-avers en bouwen we nog vaak hetzelfde. Traditionele bouwers en ontwikkelaars zijn nog op zoek naar hun nieuwe rol in Smart gebiedsontwikkeling. Paul Laseur bespreekt dit samen met Joris Jonker en Frits Verhoef van econic met een aantal prominenten uit de sector: Nancy Kabalt (TKI Urban Energie), Philip Smits (Blauwhoed), John van der Ham (ThuisinBouwen), Paul van der Hoeven (Eneco eMobility), Shahid Talib (Heijmans Vastgoed), Ingeborg de Jong (Timpaan), Mark Keuter (AM) en Maarten Woudstra (econic).
Smart city in het klein
Er zijn al de nodige Smart technieken op de markt die ons helpen onze energie zo efficiënt mogelijk te gebruiken. Zo verhuurt econic een warmtepomp die in het klein doet wat in smart cities moet gebeuren. Hij communiceert met andere apparatuur en schakelt terug als deze veel stroom vragen. Daarnaast bestaat in de toekomst de mogelijkheid om energie efficiënt in te kopen, door extra water te verwarmen op momenten dat stroom goedkoop is. Zo optimaliseert deze warmtepomp zijn energieverbruik, zonder dat dit ten koste gaat van het comfort van de bewoner.
Wie is de regisseur?
Maar Smart gebiedsontwikkeling gaat verder dan losse slimme systemen. Het draait om een optimaal gebruik en optimale verdeling van alle (lokaal geproduceerde) energie. Niet alleen voor woningen en kantoren, maar ook voor mobiliteitsoplossingen, laadpalen en infrastructuur. Bovendien gaat het niet alleen om energiebesparing, maar ook om gezondheid en comfort voor de gebruikers. De uitdaging van Smart gebiedsontwikkeling zit in deze veelomvattendheid. Alle betrokken partijen voelen zich een speler in het palet, maar wie is de regisseur?
De overheid: (nog) geen leidende rol
Ook de overheid heeft een bepalende rol. Zij sturen met hun beleid en regelgeving aan op een duurzame, gasloze bebouwde omgeving. Toch is de algemene stemming aan tafel dat de overheid vaak achter het bedrijfsleven aanloopt, terwijl ze voorop zouden moeten lopen. Veel gemeentes zijn wel bezig met Smart gebiedsontwikkeling, maar beleid hiervoor ontbreekt. Om de vaart er in te houden moeten we dus niet wachten op een leidende rol van de overheid. Maar hoe werken we dan wel met hen samen? En waar komen de benodigde investeringen vandaan?
Een vorm van Publiek-Private Samenwerking (PPS) kan uitkomst bieden. Met een PPS-constructie maken overheden gebruik van de innovatiekracht van de markt: ze bemoeien zich niet met de inhoud, maar sturen volledig op het gewenste einddoel. In PPS-contacten zijn naast het ontwerp en de bouw, vaak het onderhoud en de exploitatie van het object openomen. Dat dwingt bouwers en ontwikkelaars om verder vooruit te kijken, waardoor ze bereid zijn tot zwaardere voorinvesteringen.
Wil de gebruiker wel inspraak, of wordt hij liever ontzorgd? En weet hij echt wat hij nodig heeft, of moet data dat uitwijzen?
De eindgebruiker: maatwerk maar geen versnippering
Een andere belangrijke rol is die van de eindgebruiker. Misschien is zijn rol zelfs het belangrijkst. Er is niet één oplossing, het is elke keer maatwerk op basis van de behoeften van de gebruiker. Maar wil de gebruiker wel inspraak, of wordt hij liever ontzorgd? En weet hij echt wat hij nodig heeft, of moet data dat uitwijzen?
Hoe dan ook: veel inspraak en weinig regie maakt het proces vaak chaotisch. We willen maatwerk, maar geen versnippering. Daarom moet het gaan over behoeften in plaats van producten. Iedereen wil water, maar je moet bewoners niet vragen hoeveel leidingen er nodig zijn. Ook in dat opzicht zijn PPS-constructies sterk, omdat niet de details maar de gewenste einddoelen zijn vastgelegd. Experts vullen die doelen in door de juiste vragen te stellen. Is snel opladen van een auto binnen een paar minuten of een paar uur? Voor slimme gebiedsontwikkeling moet je de echte behoefte blootleggen en daar de infrastructuur op aanpassen.
Tijdens deze round table zijn, naast de rolverdeling, nog veel andere aspecten van Smart gebiedsontwikkeling ter sprake gekomen, zoals de andere state-of-mind die hier voor nodig is en het overtuigen van consument met het juiste verhaal. In de volgende blogs in deze serie komen we hier uitgebreid op terug.
