Betrokkenheid woningcorporaties bij energietransitie groot, maar planning ontbreekt.

Op welke manier geven woningcorporaties invulling aan het Klimaatakkoord, hoe is de verduurzaming van hun woningen georganiseerd en welke mogelijkheden zijn er om het overstappen naar duurzame alternatieven toegankelijker en attractiever te maken? Om een antwoord op deze belangrijke vragen te krijgen heeft econic – met de financiële steun van de Rijksdienst voor Ondernemers (RVO) en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) – een uitgebreid en kwalitatief marktonderzoek gedaan onder 60 woningcorporaties in Nederland.

Het resultaat is vastgelegd in een rapport waarin woningcorporaties uitgebreid vertellen welke uitdagingen ze zijn tegengekomen in hun strategie om de energietransitie te versnellen. In dit artikel delen we graag de belangrijkste conclusies uit het onderzoek en de mogelijkheden voor woningcorporaties om de eerste stap richting verduurzaming te zetten.  

Onderzoeksopzet

Om een evenwichtige spreiding van grote, middelgrote en kleine(re) corporaties te bereiken, zijn de respondenten geselecteerd op basis van het laatst bekende aantal huurwoningen. Omdat dit een onderzoek is naar verduurzaming van de warmtevoorziening zijn het voornamelijk de duurzaamheidsmedewerkers zoals de projectleiders verduurzaming, adviseurs vastgoed en duurzaamheid en programmamanagers Energietransitie die aan het onderzoek hebben deelgenomen. De belangrijkste observaties en conclusies op een rij:  

1. Corporaties zien verduurzaming als onderdeel van hun maatschappelijke taak, maar worstelen nog met de uitvoering

De betrokkenheid van corporatiemedewerkers bij de thema’s duurzaamheid, klimaat en CO2-reductie is groot en vooral ingegeven door hun opdracht om voldoende, betaalbare en comfortabele woningen te realiseren voor hun huurders. Er worden doorrekeningen gemaakt, visies opgesteld of aangepast aan de Transitievisie Warmte, ambities gekwantificeerd en geïntegreerd in vastgoedsturing. Er worden adviseurs ingeschakeld en er wordt volop samengewerkt om best practices. Uit het marktonderzoek komt duidelijk naar voren dat woningcorporaties ondanks al hun inspanningen nog wel worstelen met de vraag hoe de verduurzaming van de warmtevoorziening het best uitgevoerd kan worden en of het haalbaar is. Met name voor hun bestaande woningvoorraad. Er heerst allereerst veel onzekerheid over de technische oplossingen. Ook is het de vraag wat de beste oplossing per woningproject is: warmtenet, all-electric of hybride, individuele of collectieve systemen? Vaak zijn er verschillende oplossingen nodig voor het diverse woningbestand dat zich in meerdere gemeenten bevindt. Om de corporaties inzicht te geven in welke mogelijkheden beschikbaar zijn worden in het onderzoeksrapport alle oplossingen uitgebreid besproken.  

2. Onduidelijkheden zorgen ervoor dat een routekaart voor de verduurzaming van bestaande woningvoorraad ontbreekt

Mede door de onduidelijkheden op zowel beleids- als oplossingenniveau heeft driekwart van de ondervraagde woningcorporaties nog geen planning gemaakt voor het gasloos of gasvrij maken van hun woningvoorraad. Het merendeel van de ondervraagden geeft aan dat het toepassen van nieuwe installatietechnieken om woningen gasarm of gasloos te maken pas gebeurt als alle woningen energetisch op niveau zijn gebracht én wanneer corporaties er zeker van zijn dat ze spijtvrij kunnen investeren. Pilots voor het aardgasvrij maken van bestaande woningen zijn er wel, variërend van all-electric en hybride tot kleine warmtenetten op basis van biogas, vergisting en WKO. Het gaat hierbij vaak om kleine aantallen woningen, met als doel ervaring opdoen en inzicht krijgen in de betaalbaarheid, schaalbaarheid en praktische uitvoerbaarheid van de verschillende technische oplossingen. “We testen nu met een paar pilots binnen de komende 5 jaar. Daarna komt het tweede deel in 2027/28 meer projectsgewijs. Als eerste de individuele lucht-warmtepomp, maar straks ook collectieve voorzieningen. Lucht- of grondgebonden of kleine WKO mogelijk.”  

3. Stijgende kosten en krappe financiële ruimte hangen als donkere wolken boven ambities

Ruim 50 procent van de ondervraagden geeft aan dat de opgave van CO2-neutraal in 2050 voor hun organisatie financieel niet haalbaar is. De corporatiemedewerkers maken zich grote zorgen over de almaar stijgende kosten in de bouw en het gebrek aan menskracht en expertise in de bouwkolom, hun eigen organisatie en bij gemeenten. Eerdere doorrekeningen kloppen hierdoor niet meer, kosten zijn veel hoger dan waar eerder mee gerekend was en daarbij komt nog de onzekerheid over de toe te passen technieken – all-electric of hybride, individueel of collectief. Ook zijn woningcorporaties beperkt in de mogelijkheid om extra kosten door te berekenen aan hun huurders. Ze moeten immers passend toewijzen en de EPV vinden sommigen lastig qua administratie. Het is duidelijk dat woningcorporaties willen dat de totale woonlasten voor hun huurders minimaal gelijk blijven. Tegelijkertijd willen ze de extra investeringen en een gedeelte van de onrendabele top kunnen doorberekenen aan de huurders, die er qua woonlasten en wooncomfort vaak op vooruitgaan. Hoe dat dan precies moet gebeuren verschilt per woningcorporatie en gemeente en is van meerdere factoren afhankelijk. Welke verschillen en factoren dit zijn, is terug te vinden in het onderzoeksrapport.   Download nu het volledige woningcorporatiemarktonderzoeksrapport Benieuwd naar alle uitdagingen, maar vooral naar de technische en financiële oplossingen die de ondervraagde woningcorporaties zien op het gebied van verduurzaming? Download dan nu gratis het volledige onderzoeksrapport of neem contact op met een van de onderzoekers van econic. Zij delen met plezier hun kennis en ervaring.