De energietransitie: het was al geen makkelijke opgave, en nu brengt de coronacrisis een hoop nieuwe uitdagingen met zich mee. Volgens de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie (NVDE) liggen door COVID-19 talloze groene-energieprojecten stil en ook de lage olieprijs – die op een bepaald moment zelfs negatief was – zorgt voor een extra uitdaging. De brancheorganisatie maakt zich zorgen, want huishoudens en bedrijven geven aan nu andere prioriteiten te hebben. Ik deel de zorgen van de brancheorganisatie, maar ik geloof heel sterk dat in een periode van enorme onzekerheden de vraag naar duurzame assets ook kan toenemen.
Uitstel, maar geen afstel
Zo laat bijvoorbeeld het onderzoek van Ipsos zien dat consumenten wel tijdelijk op de rem trappen, maar dat ze na de crisis versneld willen verduurzamen. Ook geeft maar liefst de helft van de respondenten aan dat ze vinden dat de Nederlandse overheid na de coronacrisis vooral moet investeren in duurzame ondernemers en projecten. Het hoeft dus niet zo erg te zijn als de brancheorganisatie het beschrijft. Ik denk dat er sprake is van een (tijdelijk) uitstel van groene investeringen, maar beslist geen afstel.
Evalueren en dan snel doorpakken
In plaats van ons te verliezen in angst voor het onbekende doen we er verstandiger aan om dit tijdelijke moment van rust te gebruiken om de huidige aanpak van de energietransitie te evalueren, de impact ervan te vergroten en tijdwinst te boeken. We zaten al midden in een enorme vertraging. De netwerken konden het niet aan, een vergunning voor een zonnepark laat jaren op zich wachten, de sector was niet goed genoeg georganiseerd, en consumenten staan nog niet echt te springen om hun huis te verduurzamen. Maar door de boel goed te evalueren en vervolgens snel te gaan schakelen krijgen we het misschien wel voor elkaar om met minder middelen meer te gaan doen voor het klimaat. Doen we dit niet, dan gaan we het doel van 16 procent duurzame energie in 2023 niet halen.
Conventies doorbreken en verantwoordelijkheid nemen
Nu is dit natuurlijk gemakkelijker gezegd dan gedaan. Om na de coronacrisis groene investeringen weer op gang te krijgen zullen er wel conventies moeten worden doorbroken. Het is cruciaal dat we in gaan zien dat de energietransitie ook een transitie is van centrale naar decentrale energievoorziening. Het concept van de Warmtewet 2.0 is een goed voorbeeld van wat de Rijksoverheid los moet laten. Die wet is geschreven ten faveure van de grote partijen, in plaats van te kijken naar wat goed is voor de maatschappij als geheel. Door haar verantwoordelijkheid te nemen en investeringen in regionale te stimuleren kan de Rijksoverheid de energietransitie pas echt versnellen. Daarnaast moet ze ook grootschalige duurzame investeringen naar voren gaan halen, aangezien die een aanzienlijke bijdrage aan het economisch herstel leveren en de energietransitie vooruit kunnen helpen. Kijk bijvoorbeeld maar naar Denemarken, dat na de oliecrisis in de jaren ’70 ging investeren in lokale warmtenetten en duurzame energie en nu marktleider is in zowel wind- als warmtetechnologieën.
Kansen in crisistijd
Nederland kan deze koppositie natuurlijk nooit overnemen, maar er zijn wel tal van andere kansen om straks de energietransitie alsnog te versnellen. Subsidieprogramma’s kunnen bijvoorbeeld worden verlengd en uitgebreid. De overheid, die de helpende hand uitsteekt naar bijvoorbeeld KLM en Schiphol, moet verregaande eisen stellen aan een duurzame bedrijfsvoering en daarvoor garanties terugkrijgen. In Europees verband is dit misschien sowieso het moment om eindelijk een eind te maken aan de belachelijke subsidies aan de luchtvaartindustrie. Geen BTW en geen accijns op kerosine heffen, waardoor een enkeltje Barcelona goedkoper is dan een enkeltje Amsterdam-Rotterdam, is niet meer van deze tijd. En wat te denken van een gericht trainingsprogramma? Binnen de energiesector is er een groot tekort aan technisch personeel met ervaring op het gebied van duurzame technieken. Een trainingsprogramma kan mensen die als gevolg van COVID-19 hun baan zijn verloren helpen om snel weer aan de slag te kunnen. Wij kunnen deze mensen in ieder geval heel goed gebruiken.
Samen die extra stap zetten naar verduurzaming
De COVID-19-uitbraak heeft onze wereld, het dagelijks leven en de energietransitie drastisch beïnvloed. Wat de impact uiteindelijk zal zijn, kan niemand overzien. We zitten er nog middenin, en de economische crisis die hierop zal volgen, zal middellange- en langetermijngevolgen hebben. Laten we kijken naar de nieuwe inzichten en kansen die deze crisis ons brengt. Herstel komt door innovatie, door creatief ondernemerschap, met een focus op kansen zien en goed samenwerken. Alleen samen kunnen we die extra stap zetten om onze maatschappij verder te verduurzamen.
