Deze maand ontstond grote bezorgdheid over de kosten van het klimaatbeleid. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) onderzocht de mogelijkheden om een gemiddeld rijtjeshuis ‘energieneutraal’ te maken. Het PBL concludeerde dat het zonder subsidie vooralsnog vrijwel onmogelijk is de investeringen in de warmtepomp, de zonnepanelen en betere isolatie terug te verdienen met een lagere energierekening.
Focus op de winst
Ik begrijp dat het voor het PBL verleidelijk is om in te spelen op negativiteit, dat trekt immers de aandacht. Maar door te roepen dat voor veel huishoudens geldt dat afwachten de voordeligste en wellicht ook de verstandigste optie is, zeg je precies het tegenovergestelde van wat de wereld nodig heeft. Op basis van hetzelfde rapport hadden namelijk andere conclusies getrokken kunnen worden, conclusies die anders waren opgepikt in de media en die de discussie rondom de verduurzaming minder hadden gepolariseerd. Laten we ons focussen op de winst die er te behalen valt.
Kleine nuances maken een groot verschil
Na publicatie van het rapport hebben verschillende experts op internet aangetoond dat het PBL ook de conclusie had kunnen trekken dat het verduurzamen van je huis wél loont. Zo is in het rapport van het PBL bijvoorbeeld geen rekening gehouden met innovaties en zijn de prijsstijgingen van gas niet meegenomen, waardoor er met te hoge investeringsgetallen is gerekend. Helemaal niet aan de orde komt het feit dat de energiebelasting op gas nog steeds drie keer lager is dan die op elektriciteit. De overheid stimuleert feitelijk nog steeds het gebruik van gas ten opzichte van elektriciteit. Natuurlijk kun je zo’n substantieel verschil niet in één keer wegpoetsen/ongedaan maken. maar stel dan, net als bij de hypotheekrenteaftrek, een duidelijk doel: in 2030 is de energiebelasting op gas drie keer hoger dan de energiebelasting op elektriciteit.
Los van de op- en aanmerkingen op het rapport verandert de uitkomst ervan niet. De consument heeft per definitie gelijk en vindt dat het verduurzamen van de woning zonder subsidie te duur is. Maar dat is wel iets heel anders dan te stellen dat het te duur ís.
Denken vanuit een ander perspectief
Toch ben ik het met het PBL eens dat de kosten omlaag moeten. Een warmtepomp met een brutoprijs van een kleine auto is te duur. En dat komt met name door de inefficiëntie van de keten. Techneuten zien iedere installatie als een nieuw project in plaats van projecten te standaardiseren. Daarnaast is iedere hardwareleverancier bezig om zijn of haar producten te promoten bij de (zakelijke of particuliere) eindgebruikers, met als gevolg dat in- en verkoopkosten twee, drie of zelfs vier keer zo hoog uitvallen. Dat kan en moet anders. Pas wanneer we als keten anders gaan denken en handelen, oftewel: wanneer we bestaande conventies doorbreken, gaan we echt het verschil maken.
Duidelijke termen en realistische doelstellingen
Maar het zijn niet alleen de prijs en de werkwijze die we kritisch onder de loep moeten nemen. Laten we ook eens kijken naar termen en realistische doelstellingen. Verduurzamen, energieneutraal maken of van het gas af: los van het feit dat voor de consument het verschil tussen de termen niet is uit te leggen, betekenen deze termen in de meeste gevallen dat gas wordt vervangen door elektriciteit. Een klimaatneutrale woning zoals die zowel in het PBL-rapport als in het klimaatakkoord als doel wordt gesteld, betekent concreet dat de woning niet meer stroom verbruikt dan er met eigen zonnepanelen opgewekt kan worden. In de praktijk betekent dat volgens het PBL dat de woningen met dure maatregelen naar label B gebracht moeten worden om uiteindelijk klimaatneutraal te worden. Uit eigen ervaring weet ik dat dat niet hoeft. Woningen met label C kunnen ook prima met een warmtepomp worden verwarmd. Ze verbruiken dan misschien wel iets meer elektriciteit, waardoor je de benodigde elektriciteit niet meer op je eigen dak kunt opwekken. Zolang je die elders duurzaam opwekt is dat niet erg.
De energietransitie is een reis
Het verduurzamen van een woning is voor ieder huishouden mogelijk. Alleen de reis ernaartoe is voor iedereen anders. En het idee dat het allemaal in één keer moet gebeuren klopt niet. Elke woning, elk huishouden en elk budget is anders. Maar dat betekent niet dat je helemaal niets kunt doen. Toen ik dertien jaar geleden aan mijn reis begon, stonden de zaken er ook heel anders voor. In die tijd was honderd procent van mijn klantenbestand ultragroen. Met een terugverdientijd van een jaar of negentig moest je ook wel van goeden huize komen om de aanschaf van zonnepanelen te overwegen. Maar ook nu kun je op een slimme manier stukjes van die reis afleggen. Voor de een zal dat het isoleren van de vloer zijn, voor de ander de aanschaf van een hybride warmtepomp. Hou het einddoel in de gaten: dat is niet per se een energieneutrale woning. Dat is een slim verduurzaamde woning.
Laten we proberen om problemen als een kans te zien om tot nieuwe oplossingen te komen.
